Jednym z ważniejszych składników szczepionek są substancje konserwujące. Są one niezwykle ważne, aby zachować bezpieczeństwo szczepionki. Głównym zadaniem substancji konserwujących jest zahamowanie namnażania patogennych bakterii czy wirusów. Obecnie stosuje się kilka rodzajów substancji konserwujących, z których największą popularnością cieszy się tiomersal. Jest on obecny m.in. w niektórych szczepionkach przeciw grypie oraz w większości szczepionek skojarzonych. Tiomersal w niemal połowie składa się z rtęci. Jest on bardzo skuteczny nawet przy niewielkich stężeniach. W niektórych przypadkach środki konserwujące bywają przydatne w sytuacji konieczności inaktywacji poszczególnych drobnoustrojów.
Zaobserwowano, że rtęć może mieć także właściwości stabilizujące w przypadku niektórych antygenów, będących składnikami szczepionek. Ze względu na zawartość rtęci w szczepionkach, część społeczeństwa obawiała się ich stosowania. Liczne badania wykazały jednak bezpieczeństwo tego typu szczepionek. W niektórych przypadkach konsekwencją aplikacji szczepionki ze środkiem konserwującym było powstanie odczynów poszczepiennych. Wielu producentów szczepionek dąży również do tego, by zawartość rtęci znajdowała się na jak najniższym poziomie. W większości obecnie dostępnych szczepionek zawartość rtęci jest śladowa. Ponadto niektóre szczepionki w ogóle nie zawierają środka konserwującego, którego składnikiem jest rtęć. Tiomersal to jeden z najpopularniejszych środków konserwujących, ale znane są także inne ich rodzaje. Przykładem może być np. fenol czy 2-fenoksyetanol.
